Het werk als gebeuren door Ton Kruse

In het werk van Berend Hogeling staat het werken zelf, als handeling centraal. Het werken is een gebeurtenis die sporen nalaat. De handelingen van Hogeling vormen, met de woorden van de Franse filosoof Paul Ricoeur: inscripties. Zo komen zij te bestaan: los van hun maker. En daarmee spreken zij, vanaf hun ontstaan, zelfstandig terug tot hun maker, zoals tot iedere 'lezer' na hem. Iedere handeling van de kunstenaar spreekt zo mee in wat hij vervolgens moet gaan doen. Ze tellen en doen ertoe. Zelfs wanneer ze uiteindelijk niet meer zichtbaar zijn in het werk op het moment dat wij het te zien krijgen.

 

Deze handelingen zijn niet toevallig maar intentioneel. Want er staat inhoudelijk iets op het spel in het werk van Berend Hogeling. Dit zijn vragen rond uiteenlopende onderwerpen die hij aantreft in zijn bestaan, en die hij, zonder ze al volledig te bevatten of te begrijpen, bevraagt. In fundamentele zin, houden deze onderwerpen hem bezig in zijn werk. Werk dat uit die 'bezigheid' voortkomt en dat daarnaast bezig is met zichzelf. Want het werken zelf - het schilderen, tekenen, snijden, mengen, kijken, drukken, et cetera - is tegelijkertijd onderwerp in het werk.

 

Die twee zaken: het werken als handeling én de onderwerpen, tekenen het werk van Berend Hogeling. En tekenen ook het kunstenaarschap van deze bijzondere en gevoelige kunstenaar, die niet werkt vanuit een puur formele belangstelling, maar boven alles handelt vanuit bewogenheid. Hij is begaan met zowel zijn onderwerpen als met zijn werkproces, vanuit oprechte belangstelling en eerlijke toewijding. Hogeling pretendeert niets, maar doet wat hij moet doen vanuit zijn beleefde - meer dan beredeneerde - bewogenheid.

 

In de serie Between Hope and Despair kunnen we zien hoe dit werkt. De titel van de serie komt uit het Dagboek van Anne Frank. De verschrikkingen van de oorlog, met name de Tweede Wereldoorlog, is een onderwerp dat we vaak zien terugkomen in het oeuvre van Hogeling. Maar, anders dan dat hij zich rechtstreeks bezighoudt met vormen, gebeurtenissen of concepten uit dat Dagboek, speelt er meer. Heel de serie borduurt voort op vormen die uit twee eerdere werken van Hogeling komen, namelijk (After the Attack on) Charlie Hebdo (2015) en Plant (2017). Op eenzelfde manier als de zin uit het Dagboek van Anne Frank spelen deze titels in de serie mee: slachtoffers van geweld en verraad (Anne Frank en Charlie Hebdo), onderdrukking en geweld om wie of wat je bent (als Joods meisje en als Cartoonist), en de toevalligheid van de leefomgeving van de kunstenaar (de plant die op de vensterbank staat in zijn eigen huis). In zijn werk aan deze serie, werd Hogeling bewogen door allerlei aspecten van de realiteiten die in deze titels zijn aangeduid. Het zijn onderwerpen die zijn handelingen motiveren, die zijn handen bewegen. De grote onderwerpen van onderdrukking, verraad en geweld komen tot Hogeling in de kleine omgeving van zijn eigen studio tijdens de lockdowns van de coronapandemie. En daar - op die concrete plek - groeit een plant. Hij groeit er ondanks dat alles. De plant is er, net zo werkelijk als de kunstenaar zelf die is geraakt en gegrepen door het onbegrepen lijden van slachtoffers.

 

Heel dit web van betekenissen beweegt mee in het werkproces. Uitgedrukt en benaderd als grijpende vormen, als van een bek. Als van gegroeide vormen, die als bladeren elkaar verhullen en als stengels uit elkaar voortkomen. En de kunstenaar zelf, die door dit alles werd bewogen en, eenmaal in beweging gebracht, ziet wat hij doet: inscripties makend in materialen, sporen nalatend in de materie. Gemotiveerd door wat hij ziet, hoorde, las en door wat hij zelf beleeft tijdens het werkproces. Door, in en met vormen die tijdens hun ontstaan al tot hem terugspreken.

 

In het werk van Berend Hogeling gaat het niet om een beredeneerd vragen of om beargumenteerde antwoorden. Het werk is bezig met dat waardoor het werd bewogen. Niet op een rechtlijnige manier, maar op een doorvoelde en beleefde manier. Het grote verhaal van het menselijk bestaan wordt gevonden in kleine handelingen met alledaagse materialen. In het karakter van afgeschraapte verflagen, in de kleur van een gevonden voorwerp, in de botjes van dode dieren, in een 'filmstill' van danseressen , in geknakte bomen in het park na een storm, en in een afbeelding van dode soldaten aan een willekeurig front. Het houdt Berend Hogeling bezig, het beweegt hem tot aandachtig werken. Het gebeurt in zijn werk.

 

Ton Kruse - 11 december 2022